Judimendiko Sumendi gazte-espazioa 2 urte betetzear dela, Sumendi 2.0 eguna egingo dute datorren ekainaren 2an, larunbata. “2 urtez auzoan ibiltzen” lelopean, hainbat jarduera izango dira egun osoan zehar: haurrentzako ekintzak, mural-margoketa, herri-bazkaria, kontzertuak… Ibilian-ibilian ari dira espazioa eraikitzen, esperimentazioari lekua eginez eta auzoko eragileen topalekua eskainiz.
2016ko ekainaren 23ko gauean berreskuratu zuten lekua auzoarentzat, eta geroztik kulturaren erreferente bihurtu da Judimendin, non eta auzoaren utzikeria instituzionala agerian uzten duen kalean, Benito Ginean, alegia. Karla Agirre Sumendiko kideak esan du, eragile baino, espazio izateko borondatea dutela: “Auzoko eragileei zabalik dagoen gune bat”.
Beste gauza batzuen artean, larruazaleko orbainak kentzen dituzte nire kaleko medikuntza estetikoko zentroan. Egunero pasatzen naiz paretik, eta egunero-egunero irakurtzen dut orbain zikinei buruzko kartela: «Larruazaleko orbainak kentzen ditugu, ederrago egon zaitezen».
Kartela ipini zutenean, jaiotzetiko orbainekin gogoratzen nintzen. Orain, berriz, jaiotzetikoak eta umetan, nerabetan, gaztetan, heldutan eta zaharrak garenean sortzen zaizkigunak ikusten ditut. Sortzen zaizkigunak, edo sorrarazten dizkigutenak.
Batez ere, hatz erakuslearekin behin eta berriro kolpatzen gaituztenean ateratzen zaizkigun marka horiei buruz ari naiz; hau da, hatz agintari epai-emaile horrekin, batzuetan oharkabean ia, eta zuloa egiteraino besteetan, gorputzean egiten dizkiguten markez. Eta, estetika-zentroko iragarkia bezalaxe, hatz horiek batez ere emakumetzat gaituztenoi zuzentzen zaizkigula pentsatzen dut. Gorputzak orbainez beteta ditugula, gureak baino, guztionak diren gorputzak dauzkagulako.
Guztionak garen heinean, nahi dutena esan, epaitu, agindu eta egin dezakete besteek gure gorputzekin, gure hitzari eta jarrerari jaramonik egin gabe. Eta horren adibide oso argia dira filosofiaren bidez, zientziaren bidez, legeen bidez eta, azken aldian, sare sozialen bidez emakumeen gorputzaren gainean eraikitzen diren etengabeko iritzi orojakileak eta ideologiak (ideologiak direlako, eta ez ideia hutsak). Eta, jakina, batez ere gizonek sortzen dituzte.
Komunikabideetan, gure gorputza hizpide izaten da etengabe: abortua bai ala ez, prostituzioa bai ala ez, pornoa egin edo ikusi dezakegu bai ala ez, haurdunaldi subrogatua bai ala ez, depilazioa bai ala ez, sexualki aktiboak izan gaitezke putak izan gabe bai ala ez, ama izan bai ala ez, ama ona zara bai ala ez, titia eman bai ala ez, donutsak jan ditzakegu bai ala ez, minigona bai ala ez, ezezkoa eman diozu bai ala ez, argi esan diozu bai ala ez, bortxaketa izan da bai ala ez, hilketa izan da bai ala ez, zaharregia zara.
Zerrendarekin jarrai nezake, bihar arte jarraitu ere, baina nekatu egin naiz. Nazkatuta nago gure gorputza gudu-zelai izateaz, guztien jomuga izateaz, guztiek epaitu dezaketen ondasun izateaz. Eta, harrigarriki, ez zait bururatu gizon zuri heterosexualen gorputzaren gainean sozialki eta etengabe eta denok elkarrekin eta kantari eta arauak emanez eta epaituz eta hatz erakuslearekin ohartaraziz hizpide izaten dugun gairik. Bat bera ere ez. Eta, baten bat bururatu bazaizu, esan, mesedez.
Ederra litzateke estetika-zentrora sartu eta hatz erakusleez egindako orbain guztiak bat-batean desagertuko balira; ederragoak izango ginateke, bai. Baina are ederragoa izango litzateke hatz erakusle horiek guztiak aldi berean hautsiko balira.
Greba-eguna dute gaur EUSTATeko inkestatzaile eta ikuskatzaileek, ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek deituta. Salatu dutenez, Estatistikaren Euskal Erakundeko langile horiek ez dute kontratu finkorik, eta 28 urte daramate behin-behineko kontratuekin. Jonjo Agirre ELAko kideak esan du “muturreko prekarietatea” pairatzen dutela langileek: 3 eta 4 hilabeteko kontratuak izaten dituzte eta, “zorte apur batekin”, sei hilabeteko kontratuak ere izan ditzakete. 66 langiletik 65 langilek egin dute greba.
Lanpostu horiek sortzea eta, beraz, langileak egonkortzea eskatzen dute inkestatzaile eta ikuskatzaileek, erretiro duina bermatze aldera, izan ere 57 urteko batez besteko adina dute langileek. Kolektiboaren % 80 emakumeek osatzen dute. Batez besteko adin horrekin, ia 30 urte eta gero, hizkuntz eskakizunak exijitu dizkietela ere salatu du Agirrek, eta hori “bereziki mingarria” dela adierazi du, bere burua euskaltzaletzat duen sindikatua baitira.
“Zerbitzu publikoen desmantelazioa”
2010ean salatu zituzten Eusko Jaurlaritzaren praktika horiek guztiak, eta aldeko 101 epai jaso zituzten langileek, baina horrek ez zuen egoera hobetu; Agirreren esanetan, “are lanaldi kaxkarragoak pairatu behar izan dituzte geroztik”. Gainera, hamaika proposamen eta alegazio ere egin dituzte sindikatuek, baina batek ere ez du erantzunik jaso Eusko Jaurlaritzaren aldetik.
Lanaren antolaketa txarra baino, “lanaren antolaketa gaiztoa” dagoela adierazi du Agirrek, behin-behineko konrtatuak eginda ere, EUSTATek azpi-kontratazioak ere egiten baititu. Horrek erakusten du lana izan badela, sindikatuen iritziz. Zerbitzu publikoen desmantelazioaren beste adibide bat dela esan du Agirrek.
Orain, jarrera aldaketa sumatu dute Eusko Jaurlaritzaren aldetik, “langileek greba deialdia egin ondoren”. Aldaketa xumea dela esan du Agirrek eta, beraz, mobilizazioei eutsiko dietela. Gaur Legebiltzarrean gaiari buruzko eztabaida zen egitekoa, baina datorren astera atzeratu dute. Astelehenean, aldiz, agerraldia egingo dute batzordean Josu Erkoreka Jaurlaritzaren bozeramaileak eta Josu Iradi EUSTATeko presidenteak.
Borroka sozialen astea deitu dute Donostian Maiatzaren 19tik 26ra bitartean. “Bizitza da handiena” lelopean, herri mugimenduko sektore ezberdinetako hainbat eragilek bat egin dute protesta eta aldarrikapen aste honetarako.
Eraikin baten okupazioa publiko egin zen larunbatean, eta hainbat ekintza antolatu dira bertan eta Donostiako beste leku batzuetan aste honetarako. Ekimen berri honetaz hitz egiteko Argi Etxeberria izan dugu Hizpidean.
Euskaldundu diren gazte arabar asko ez dira euskaraz bizi eta ez dute hizkuntza hori beren-berekitzat jotzen. Bereziki, familia eta giro erdaldunetan sozializatu direnak. Halako gazteen begietan, euskara erakargarri egin behar dugula esaten da azken bolada honetan. Alegia, egoera ludiko eta atseginekin lotu behar dela. Beste batzuk, aldiz, euskara beharrezko bihurtu behar dela aldarrikatzen dute. Hau da, eguneroko zereginetan hizkuntza horren premia sentiarazi behar dutela; ezinbesteko zaiela. Dikotomia hori faltsua da. Euskaldun epelak euskarara hurbil daitezen hizkuntza hori gustuko bizipen eta sentimenduekin lotuta ikusi beharko dute, bai, baina aldi berean beharrezkoa dela sentitu ere. Hau da, euskarara gerturatzeko bulkada mota biak metatu beharko dira, bakarrarekin ez da nahikoa izango. Baina, nago, euskara erakargarri egitea edo beharrezko sentiaraztea ez dela erraza. Are gutxiago ekimen, gune edota erakunde berri askori ingelesezko izena jartzeko nagusitzen ari den joerarekin. Vitoria-Gasteiz Green Capital izan zen moda horren erakusle, adibidez, eta azken egunotan oso deigarri egin zait beste hau ere: Bermeo Tuna World Capital. Moda horren aldeko hautuak gure konplexuak uzten ditu agerian. Bagarela nor erakusteko asmoz, gure hizkuntzarekin nahikoa ez dugula ari gara adierazten. Nire ustez, nagusitzen ari den ingelesarekiko morrontza horrekin, gero eta zailago da euskara erakargarria eta beharrezkoa dela sentitzea; are gutxiago gazteek.
30 urteurrenaren harira Gasteizko Gaztetxean antolatzen ari diren aste tematikoen barruan, elkartasun astea antolatu dute Maiatzaren 21etik 26ra, presoen eskubideen alde lanean dabiltzan hainbat kolektibok.
Zumai izan dugu Araba Hizpiden, aste honetarako egitarauaz eta elkartasun astearen helburuez hitz egiten, besteak beste.
1987ko martxoan Eusko Legebiltzarrean, EAJtik zatitu berria zen Eusko Alkartasunak, gerora ezkerreko alderdien batasuna burutu zuten PSE eta EE-rekin batera, egun indarrean dugun lege elektorala atera zuten aurrera.
Garai hartan abertzaleek ez zuten euskal erakundeekiko beren joera patrimoniailsta izkutatzeko ahaleginik ere egiten; ez eta egiteko beharrik ere.
Euskaldunoi hemen jaiotzeko gustu ona izateagatik dagozkigun Eskubide Historikoak ziren eguneroko mantra; gaur eguneko “erabakitze eskubidea”-ren ekibalentea, ulertzeko.
1983ko legea gainditzea zen proposatzaileen helburua, PNV-k bultzatutakoa eta hauen fabore jokatzen zuena.
Kontra agertzen ziren abertzaleekin batera CDS eta Aliantza Popularrekoek, Estatutuaren erakikuntzan garatutako legeen xedapen eta zirrikitu juridikoetan babesten ziren: abertzaleen kasuan interes elektoral argiarekin.
Fernando Buesa eta Emilio Guevara jabetu ziren eztabaida hartaz legebiltzarean.
Honela erantzun zion ordezkari sozialistak Guevarak, Lege Zaharrak eskuan, botatako hitzaldiari:
“Errespetu handia diot Historiari. Historia orainaren zimendua dugula uste dut. Baina errespetu askoz handiagoa diot etorkizunari. Eta ez dut uste, argudio historikoak aitzaki, inork sistema injustuak iraunarazi ahal duenik”.
“Eredu elektorala neutrala izan behar da. Ez du inor saritu behar. Alderdien arteko lehia politikoa ahalbidetu behar du. EAJ-ren ereduak bozka distotsionatzen du, ez du lehia berdintsua bermatzen, ez dator bat kultura politikoaren balio unibertsalekin. Ez da eredu proportzionala, ez justua, ez neutrala”.
Guevarak, urduri botazioa galduko zuelako, honela zioen tribunan:
“Gure eredu elektoralaren nagusitasun politiko, demokratiko, juridiko eta sozialaz ziur gaude.” (…) “Sufragioan gobernu formula hobea lortzea da helburua, eta ez matematika ariketa txiki bati erantzun borobila ematea” (…) “Lurraldeen ordezkaritza bermatzeko, sisteman distortsioak egotea nahitaezkoa da”.
Fernandok erantzuteko txandan honela utzi zituen agerian EAJ-ren intentzioak:
“zuk ez didazu konbentzituko lurralde txiki batek, ustezko eskubide historiko baten bertutez, besteen gaineko ordezkaritza izan behar duenik. Are gutxiago gain-ordezkaritza hori, defendatzen duen alerdi beraren mesede jokatzen duenean”.
Eusko Alderdi Jeltzaleak Arabako Batzar Nagusietako hauteskunde legea aldatu nahi duela iragarri beri du, Lurraldeko zenbait batzar administratiboetan azaldutako ekimenak bitarte, Ahaldun Nagusiak prentsaurrekoan berretsitako asmoa.
Mugimenduak ez du beste alderdi politikoen partetik erantzun handirik jaso.
2014ko abenduaren 7tik 8rako gauean desagertu zen Borja Lazaro argazkilari gasteiztarra. Geroztik, ez dute amore eman bere familiak eta lagunek. Azken lorpena izan da Espainiako polizia Kolonbiara joatea, Cabo de Vela herrian desagertu baitzen 2014an.
Orain, Borja Lazaroren azken lanak ikusgai izango dira Montehermoson: Guajirako “Hezurren errituala” jasotzen duten argazki multzoa izango da. Gaur bertan inauguratuko dute erakusketa, Igor Garcia Beitia bere lagunaren kontzertu akustiko intimo batekin. Garcia Beitiarekin hitz egin dugu gaiaz, eta adierazi du, Borja aurkitzeko itxaropena baino, zer gertatu zen jakiteko esperantza dutela.
Albiste positibo batekin hasi genuen astea eta gure hiriko kultura bzi bizirik dagoela ikusirik bukatuko dugu. Hilabeteko lan isilaren ostean, kafetegi eta tabernetan kontzertuak egiteko muga eten dute Gasteizen. Zentzuak irabazi du bataila txiki hau eta, horregatik, Errota auzoko Orbain Kultur elkarteak eginiko lana nabarmendu nahi dut.
Aste batzuk igaro dira Udalak kontzertuak egiteko legedia berritu eta zaildu nahi zuela jakin genuenetik. Legedi murritzaile horrek bi kontzertuetara mugatzen zituen taberna batek hilean gehienez antolatu zitzakeen kontzertuak eta 10 eguneko aurrerapenarekin notifikatzeko agindua ezartzen zuen gainera. Zorionez, eta albistea oraindik publiko ez zenean, Orbain Kultur elkarteko kideak lanean hasi ziren, eragile zein alderdiekin elkarlanean egoera iraultzeko. Artistekin elkartu eta lanean hasi ziren artista, sortzaile eta kultur zaleekin. Horri esker, herri mugimenduak, artistok eta Orbain kultur elkarteak eginiko lanari esker, udalak egindakoaz hausnartu eta Eusko Jaurlaritzarengana jo du neurriaren inguruko lege zalantzak argi ditzan. Emaitza eskura izan arte, ez dute hilabetean bi emanaldi baino gehiago antolatzeko debekua gauzatuko. Gasteizko Udalak eten egin du hortaz hiriko taberna eta kafetegietan hilean bi kontzertu baino gehiago antolatzeko debekua.
Ez da batere ohikoa horrelako erabakiak ikustea eta horregatik badela zer ospatu nabarmendu nahoi dut. Neurria ez dut gustuko baina proposatzen zutena eta lortu den horren artean erdibideko akordioa dela uste dut. Positiboa hortaz. Horrela, taberna eta kafetegietan antolatutako kontzertuak gaueko hamarrak baino lehen bukatu beharko dira, ordutegi hori udal araudiak ezartzen baitu, ikuskizunen euskal legeak barik, baina lokaletako jabeek ez dute izango mugarik hilabetean bi kontzertu baino gehiago antolatzeko.
Aurrerantzean lan ederra egongo da ere egiteko, besteak beste, Eusko Jaurlaritzak legedi murritzailea konfirmatuz gero zailagoa izango delako, zailagoa gutxienez, egoerari buelta ematea. Atzerapausoa izango litzateke hiriko kulturarako, herri kulturarako, kalean sortu eta garatzen diren ekimen artistikoentzako.
Bada lana baina gaur, Orbain elkarlanaren bidetik lortutakoa nabarmendu nahi dut. Eta baita ospatu ere Udalak oraingo honetan izandako jarrera. Gasteizen agendak kulturaz betetzen jarraitzeko abagunea izango dugu!
Demagun hau guztia ez zela egia. Edo ez, hobe: demagun dena gezurra zela. Demagun nire buruak asmatu duela dena, baita xehetasun txikiena ere. Hasieratik bukaeraraino. Eta zuek goitik behera sinetsi duzuela, nahiz eta han-hemenka ugariak izan diren dena asmazio hutsa zela erakusten zuten arrastoak, batzuk argiagoak, beste batzuk makurragoak. Hala ere, dena irenstea erabaki duzue. Ia beti baita erosoagoa belarriak irekita eta betazalak bilduta egotea.
Asmatutako etxe honek habe bakar baten beharra dauka: sinesgarritasuna. Gutxi axola dute hemen egiak eta gezurrak. Gakoa, noski, beste bat da: eraiki nahi dudan etxea logika onargarri baten arabera eraiki behar dut, logika hori bihurrietan bihurriena bada ere, ezagutzen dugun errealitatetik hurbil edo oso urrun badago ere. Nik etxe sinple bat marraztu dizuet, hiru logela, bainugela, egongela eta sukaldearekin. Eta bertan sartu ditut Telmo eta Labrit, nire pisukideak. Baina ariketa nahi beste konplika genezake.
Esate baterako, polizia etor liteke gure etxera eta aurki litzake sukaldeko trapu batzuk, bart hustu genituen freskagarrien kristalezko botilak, Telmoren intsentsua pizteko txiskero bat eta Labritek lantokitik lapurtu zuen gasolina bete txanbil txiki bat, aitona-amonen baserrira eramateko. Michel Saulaieren aipu apokrifoa eguneratuz esan genezake: “trapu abandonatu batzuk, kristalezko botila bi, txiskero bat, gasolina txanbil bat eta hamaika istorio asma ditzake poliziak”. Ez da egongo munduan polizia baino ipuin-kontalari oparo eta prestuagorik.
Narrazioek, baina, ia beti egiten dute kale leku nahiko antzeko batean. Begiak itxita ditugula, erraza da pertsonaiei kolore eta neurriak jartzea. Seguru zuetako askok ile horia pintatu diozuela Telmori, edo beltza bestela, eta sudur zabala, beso finak eta hanka luzeak. Edo alderantziz. Eta Labriti jarriko zenioten begi bat okerra, oinak txikiak eta atzamarrak laburrak. Zernahi eta nolanahi. Baina, erabat etsi ez baduzue, belarriak ondo irekita dituzuenez oraindik, arraro egingo zaizue, beharbada, haien ahotsik sekula aditu ez izana. Haien hitzei musika jartzen diena beti izatea ahots berbera. Nirea, kasu honetan.
Ahotsak egiten gaitu jende. Ohartu besterik ez dago inor ez dela desagertzen, hilda egon arren, bere ahotsa ahazten dugun arte.
Hortxe, beraz, engainuari iskin egiteko akabuko bidea: isilarazitako ahotsak entzutea. Edo, bestela, deus ez sinestea.
Demagun, hiru urte luze hauetan, ez naizela Telmo eta Labritekin konpartitutako pisu batean bizi izan. Demagun Labrit eta Telmo nire buru gaixoak sortutako bi alter ego besterik ez direla izan. Demagun nire etxea ez dela logela txiki bat besterik, beti zainduta egoten dena, eta burua despistatuta duten ni bezalako beste hainbat lagunekin bizi naizela hemen. Egunero jartzen garela koloretako pilulak jateko ilaran, eta gero, ia hitzik egin gabe ematen dugula egun osoa bazterren batean eserita, indarge, erdi-lo, barrurantz bilduta. Demagun, hasieratik gaztigatu nizuen moduan, hau zoroetxe bat besterik ez dela.
Eta demagun, azkenik, halako batean, kontatzen dizkiguten ipuin ezinezkoak bata bestearen atzetik irensteari uzten diogula. Kasu, ze igual, oharkabean, mundua aldatuko genuke.
Este sitio web utiliza cookies para que usted tenga la mejor experiencia de usuario. Si continúa navegando está dando su consentimiento para la aceptación de las mencionadas cookies y la aceptación de nuestra política de cookies, pinche el enlace para mayor información.
Beste gauza batzuen artean, larruazaleko orbainak kentzen dituzte nire kaleko medikuntza estetikoko zentroan. Egunero pasatzen naiz paretik, eta egunero-egunero irakurtzen dut orbain zikinei buruzko kartela: «Larruazaleko orbainak kentzen ditugu, ederrago egon zaitezen».
