2023ko amaieran eta 2024 hasieran mobilizazioak eta lanuzteak egin dituzue, lan-baldintzak hobetzea exijituz. Zeintzuk dira La Vitorianako langileen lan-baldintzak gaur egun?

Fabrikako langile askok lanbidearteko gutxieneko soldata kobratzen dute astean 40 ordu lan egiteagatik, 970 euro garbi hilean, horregatik askotan aparteko orduak egitera behartuta daude diru gehiago lortzeko. Kontuan hartu behar da ere Espainiako Estatuan gure sektorearen lanaldia oso altua dela, 1.760 ordu urtean. Europako herrialde askotan 1.500 ordukoa da gutxi gorabehera.

Bestetik, lanerako baliabideak eta azpiegiturak nahiko kaskarrak dira. Erremintak aspaldikoak dira, berritu gabeak, eta matxuratuta egoten dira askotan. Esaterako, garbitzaileek –kasualki soldata baxuenak dituztenak– lanbasarekin garbitu beharra dute fabrikako zoru osoa. Horrek guztiak, estresa, nekea eta ezinegona eragiten ditu langileongan.

Mobilizazio eta lanuzteak zer nolako jarraipena izan dute langileen aldetik?

Orokorrean ona, aberasgarria izan da langileak ikustea lehen aldiz kalera irteten eta antolatzen, duintasunagatik, beldurren eta presioen gainetik. Prozesu neketsua izan da, baina polita ere bai, denon artean, modu asanblearioan erabaki baititugu eman beharreko pausuak. Kontrara, mingarria izan da gure kontra egin duten langileak ikustea, enpresari men egin eta gure ekintzak zalantzan jarri dituztenak. “970 euroko kontratua sinatu dutenek nahi izan dutelako egin dute” gisako iritziak entzutea gogorra da, pobrea izatea hautua izango balitz bezala. Hala ere, arrakala hori aurrera begirako erronka gisa ikusten dut, gure lantegian klase kontzientzia lantzea beharrezkoa dela uste dudalako.

Kanpotik ikusita, ematen du sektore horretan, behintzat okindegietan jendaurrean aritzen direnen artean, langileetako asko migratzaileak direla eta langile aldaketa handia dagoela. Horrela al da? Zein da langileen profila?

Galdera horrek soilik elkarrizketa baterako emango luke, baina motzean erantzungo dizut. Dendetako langile gehienak, migratzaileak ez ezik, emakumeak ere badira. Aldiz, fabrikan langile gehienak gizonezkoak dira, eta horien arteko arrazializatuek egiten dituzte bertako lan prekarioenak. Azkenik, lantegiko jabeak gizon zuriak dira. Ez da kasualitatea, gizarte eredu kapitalista, patriarkal eta arrazista honen beste lagin bat da.

Sei urte dira sektorean ez dagoela hitzarmen kolektiborik, eta ordutik lan-baldintzek okerrera egin dutela salatu duzue. Zeintzuk dira langileen eskaerak, eta zer eskaintzen du enpresak?

Arabako hitzarmen kolektiboa aktibatzea ere bada gure helburuetako bat, hobekuntzak nabarmenagoak izango bailirateke: Araba mailako hobekuntzak eta hobekuntza kolektiboak, alegia. Badakigu hori prozesu luzea dela, beraz bitartean hobekuntza minimo batzuk eskatu dizkiogu enpresari. Nagusiak dira KPIren araberako soldata igoera eta orain arte galdutako eros-ahalmenaren berreskuratzea, baina eskatzen dugu ere lanaldia murriztea eta ordaindutako baimenak hobetzea.

Enpresak aldiz, soldataren igoera txikia eskaintzen digu, orain arte ordaindu gabe utzi digun kantitateari uko egitearen truk.

Azpimarratu duzue enpresak irabazi handiak dituela, langileen egoera kaskartzen duen bitartean.

La Vitoriana administratiboki bost enpresak osatzen dute: bi lantegian kokatuta daude, bi dendetan, eta azkena higiezinen enpresa bat da, denden jabea dena. Baina guztien jabea pertsona bera da Patxi Montaña, eta bazkideak bere senitartekoak dira. Enpresen arteko diru fluxuak jabea aberasten jarraitzeko antolatuta daude: enpresa batean deklaratutako galerak, bere beste enpresaren baten irabaziak dira, eta abar. Horrekin jolasten du. Azken hiru urteetan, halere, orotara 600.000 euroko irabaziak izan ditu enpresak.

Bi bilera izan dituzue enpresarekin, baina “negoziazioa haustea eta langileak beldurtzen saiatzea” leporatu diozue enpresari. Bidegabeko kanporatzeak ere salatu dituzue. Zer gertatu da?

Enpresak, ditugun eskaerak entzun beharrean, gure kontrako kanpaina bat hasi zuen lantegian bertan. Eta langileekin banan-banan hitz egin zuen, “bozkatzen duzuenean baiezkoa bozkatu behar duzu, enpresaren alde”, edo “hemendik ospa egin nahi baduzu bidea erraztuko dizut”, bezalakoak esateko. Horrez gain, langile bat kaleratu zuen langileen asanbladan parte hartu eta hurrengo egunean, eta aste honetan kaleratze berri bat egon da. Onartezina da, auzitara jotzea aztertzen ari gara.

Urtarrilaren 5ean eman zenioten amaiera mobilizazio eta lanuzteei, “lehen bolada honetan”. Gehiago egongo dira hemendik aurrera?

Asteartean hitzordua dugu Precon [lan gatazkak bideratzeko Eusko Jaurlaritzaren bitartekaritza zerbitzua], espero dugu akordio batera iristea. Lortu ezean, ostegunerako egun osoko lanuztera deituko dugu, eta egun berean aurrera begirako mobilizazio berriak antolatuko ditugu, bigarren borrokaldiari hasiera emanez.