1963. urtean jaio zen Mairuelegorretako jaiaren beste edizio bat ospatuko dute igandean Gorbeia magaleko kobetan. Lantalde finko batek ardura nagusiak hartzen dituen arren, herri osoaren konpromisoa nabarmendu dute antolatzaileek.

Euskara eta euskal kultura sustatzeko helburuarekin, 1963. urtean  Manuel Iradier Txangolari Elkarteak, espeleologo ugarirekin batera,  lehen Euskal Jaia antolatu eta ospatu zuen Mairuelegorretako kobetan. Urtez urte, jaia indartzen joan zen baina honen fama ez da soilik antolatzaileen ardura. Hain ezaguna izatearen ardura, neurri handi batean, garai hartako errepresioak dauka. Euskal Jaiak errepresio gogorra jasan behar izan zuen Estatu Frankistaren partetik. Hala ere, urtez urte, oztopoz oztopo eta belaunaldiz belaunaldi bizirik mantentzea lortu dute.

Gaur egun, oraindik ere, bizirik dago. Oso bizirik: antolatzaileek bereak eta bi egin behar dituzte Gorbeia magalera hurbiltzen diren herritarrak kobazuloetan sartzeko. Askotan, ordea, ez dago lekurik eta hauetako asko kanpoan geratu behar dira. Hori dela eta, igandeko ediziora ere denboraz joatea komeni da.

Azken urteotan bi asteburuz luzatzen den jaia bihurtu da Zigoitia Euskaraz. Lehenengo asteburuko larunbatean tradizio bihurtu den bizikleta martxa burutzen dute eta igandean meza euskaraz egiten dute herrian. Koba baten barruan hasi zena, herrira, eskualdera eta herrialdera zabaldu da.

«Lantalde nagusiak gidaturiko zeozer da Zigoitia Euskaraz, baina herri osoak erantzuten du». Hala ere, gazteen presentzia indartzea beharrezkoa ikusten dute antolakuntzatik.

Antolakuntza bolondresa eta parte hartzailea

Antolakuntzaren lekukoa urtez urte aldatzen joan den ardura bat da. 1990. urtea izan zen mugarri nagusietako bat: Zigoitia Euskarazeko lantaldeak hartu zuen Euskal Jaia eta bestelako jarduera eta ekitaldiak kudeatzeko ardura. Lantalde horretatik Zigoitiako herritar ugari pasa dira, adin guztietakoak: belaunaldi ezberdinek mantendu dute bizirik taldea. Urteak pasa ahala, Euskal Jaiaren inguruan bestelako jarduera batzuk agertzen joan dira: Korrika bizikletaz, meza euskaraz, dantza erakustaldiak, herri kirolak… Guztiak euskara eta euskal kulturari bultzada emateko helburuarekin.

Antolakuntza guztiz irekia, bolondresek osaturikoa. Zigoitiako herritarrez osaturiko lantaldea da, baina Zigoitiako Udalak ere lagundu egiten du. Baina lana ez da lantalde finko batera mugatzen. Izan ere, antolakuntzatik azaldu dutenez, «herriaren erantzuna nahiko potentea izaten da jarduera guztietan. Lantalde nagusiak gidaturiko zeozer da Zigoitia Euskaraz, baina herri osoak erantzuten du». Hala ere, gazteen presentzia indartzea beharrezkoa ikusten dute. 

Irailaren 10eko Euskal Jaia

Ez dago aldaketa handirik egitarauaren formatuari dagokionez. Izen nagusietan, aldiz, aldaketak egongo dira; protagonistak, berriz, herritarrak. Txalaparta, bertso-hopa Viñaspre eta Pastorrekin, Gibelurdinak, Jare Dantza Taldea eta Zigoitiako nesken dantzak. Bukatzeko, sorpresa bat ere iragarri dute, hurbiltzen direnek gozatu ko duten emanaldia. Kobatik jeisterakoan, herrian jarraituko du festak: bazkari herrikoia eta Laiotzen eskutik dantzaldia. Ikasturteari ongi etorria emateko plana antolatzen dute, familia giroan edo lagun giroan gozatzeko. Hori bai, ez ahaztu: koba guztietan bezala, honek ere frontalen edo linternen beharra dauka -etxetik eramatea komeni-.

Egitarau orokorragoan zentratuz, Zigoitia Euskarazeko nobedadetako bat larunbateko zesta-punta erakustaldia izango da; ostean, jolasteko eta ikasteko aukera ere egongo da.